ΚΑΤΑΘΥΜΙΚΑ ΦΑΝΤΑΣΙΩΣΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η θεραπεία της κατευθυνόμενης ονειροπόλησης του Leuner είναι βραχεία ψυχοθεραπευτική τεχνική, που κατατάσσεται στις τεχνικές που χρησιμοποιούν την φαντασίωση.
Στο τέλος της δεκαετίας του ’40, o H. Leuner ασχολήθηκε με την πειραματική μελέτη του συμβολισμού των ονείρων σε επαναλαμβανόμενες συνθήκες. Παρατήρησε ότι με τη χρήση της κατευθυνόμενης ονειροπόλησης στις θεραπευτικές συνεδρίες παρουσιάστηκαν μη αναμενόμενα θεραπευτικά αποτελέσματα στους νευρωσικούς. Στη συνέχεια, με τους συνεργάτες του, επεξεργάστηκε, ανέπτυξε και συστηματοποίησε την μέθοδό του. Την ονόμασε «καταθυμικό βίωμα εικόνων», θέλοντας να τονίσει τη σημασία της συναισθηματικά βιωμένης ονειροφαντασιωσικής εικόνας. Ο όρος «καταθυμικό βίωμα εικόνων» (Katathymes Bilderleben) έχει επικρατήσει των άλλων όρων, όπως «συμβολικό δράμα» «daydream», «κατευθυνόμενη ονειροπόληση» «guided affective imagery».
Η θεωρητική βάση του Kαταθυμικού Bιώματος Eικόνων είναι η ψυχολογία του βάθους. Αν και ο ίδιος ο Leuner είναι ψυχαναλυτής, δηλώνει πως δεν είναι σημαντικό ποιας κατεύθυνσης είναι ο θεραπευτής. Αναγκαίο και σημαντικό είναι να κατέχει κάποιες ψυχοθεραπευτικές τεχνικές, συμπεριλαμβανομένης της τεχνικής της χαλάρωσης, να έχει επαρκή κλι
νική εμπειρία και να αποδέχεται την ύπαρξη της υποσυνείδητης ψυχοδυναμικής καθώς επίσης και το ότι οι ονειρικές εικόνες αντανακλούν, με τη μορφή των συμβόλων, την ψυχοδυναμική και τα γενικότερα προβλήματα του ατόμου.
Σαν βάση, ο Leuner, χρησιμοποιεί τον διαχωρισμό των παραστάσεων και των φαντασιώσεων του Jaspers. Τις παραστάσεις το άτομο μπορεί να τις προκαλέσει όποτε θέλει, δεν είναι, όμως, τόσο καθαρές, ολοκληρωμένες και έντονες, επηρεάζονται εύκολα, περιορίζονται κυρίως στην οπτική σφαίρα και χρειάζεται προσπάθεια για να διατηρηθούν. Σε αντίθεση με τις παραστάσεις, οι φαντασιώσεις είναι απόλυτα ανεπτυγμένες, ζωντανές, τρισδιάστατες, περιέχουν όλες τις λεπτομέρειες, έχουν χρώμα και εσωτερική αυτονομία. Στην φαντασίωση το άτομο αντιλαμβάνεται με όλες του τις αισθήσεις, δηλαδή βλέπει, ακούει, μυρίζει, αισθάνεται το κρύο ή την ζέστη. Είναι μια κατάσταση αντίστοιχη της αντικειμενικής πραγματικότητας, σαν να κινείται το άτομο σε έναν άλλο, επίσης πραγματικό κόσμο. Μια καλά ανεπτυγμένη φαντασίωση δεν επηρεάζεται από την βούληση, ενισχύει την χαλάρωση και εν συνεχεία δυναμώνεται απ’ αυτήν. Σαν συνώνυμο του όρου «φαντασίωση» επιλέγεται ο όρος «εικόνα» ή «καταθυμική εικόνα».
Από ψυχολογικής πλευράς , το καταθυμικό βίωμα εικόνων έχει σχέση με τις προβλητικές (προβολικές) δοκιμασίες (Rorsch
ach, T.A.T.), οι οποίες δημιουργούν μια προβλητική πίεση, με αποτέλεσμα τα άτομα να την μορφοποιούν με τρόπο απόλυτα ατομικό, χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς τους. Σε αντίθεση, όμως, μ’ αυτές τις δοκιμασίες η «καταθυμική εικόνα» είναι λιγότερο περιορισμένη ως προς το αρχικό σταθερό ερέθισμα, με αποτέλεσμα οι παραμικρές συναισθηματικές αλλαγές να μπορούν να διαφαίνονται με αλλαγή στην εικόνα. Το σημείο αυτό ο Leuner το ονομάζει «κινητική προβολή» που ισχύει και για τα όνειρα. Τα ποικιλόμορφα προβλήματα του ατόμου μπορούν να εμφανιστούν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους και γι’ αυτό την προβολή πρέπει να την δεχόμαστε πάντα υπό το πρίσμα των συνθηκών του περιβάλλοντος, όπου το άτομο μεγάλωσε, και από την ατομική του εξέλιξη γενικά.
Το καταθυμικό βίωμα εικόνων είναι αποτελεσματικό στα πλαίσια της ελεγχόμενης παλινδρόμησης του Εγώ, με την έννοια ότι ο θεραπευτής επάγει την κίνηση πίσω σε πρώιμα οντογεννετικά επίπεδα φαντασιωσικού συμβολικού βιώματος. Το άτομο στο όνειρο επιστρέφει σε κάποιες προηγούμενες εξελικτικές φάσεις, από το λεκτικό – λογικό επίπεδο στο φαντασιωσικό – συναισθηματικό επίπεδο.
Η μέθοδος αυτή επενεργεί στις αυτορρυθμιζόμενες τάσεις του Εγώ και στην κινητοποίηση των αυτοθεραπευομένων ιδιοτήτων της ψυχής. Σκοπός της είναι η ισορροπία της ασυνείδητης παθολογικής ψυχοδυναμικής.
Αν και τα βασικά ερεθίσματα του καταθυμικού βιώματος εικόνων προέρχονται από την διδασκαλία του C. G. Jung, η σημερινή τελική της μορφή, στην νεότερη εξέλιξή της (Kernberg, Kohut κ.α.) είναι μάλλον Φροϋδική.
Σαν θεραπευτική μέθοδος δεν έχει την απαίτηση αλλά ούτε και διεκδικεί να είναι η μέθοδος για όλες τις περιπτώσεις και όλες τις διαγνωστικές κατηγορίες. Ο θεραπευτής του καταθυμικού βιώμα
τος εικόνων πρέπει να είναι εύκαμπτος και με υψηλό βαθμό ενσυναίσθησης. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι επιθετικός, δεν πρέπει να διακατέχεται από τάσεις “θεραπευτικού ηρωισμού”, που αντί να θεραπεύσουν, αποδιοργανώνουν το άτομο.
Διαθέτει ένα καλά δομημένο σύστημα μεθοδικών κανόνων που μεταφέρονται επιμελώς στην εκπαιδευτική της διαδικασία. Κατατάσσεται στις βραχείες ψυχοθεραπείες επιφέροντας αποτελέσματα σε διάστημα 15 – 25 συνεδριών.
